26/3/14

Ο Λούθηρος κι ο Έλληνας


Περιστατικό, σαν αυτό το πρόσφατο του Χέννες, του Γερμανού παράγοντα του ποδοσφαίρου θα ήταν, στη σημερινή Ελλάδα αδύνατο. Ο Χέννες αυτοτιμωρήθηκε για μεγάλη φοροδιαφυγή. Μπήκε στη φυλακή συντετριμμένος και ενώ θα μπορούσε να την έχει αποφύγει και να είχε διαφύγει καταβάλοντας μικροποσά, τουλάχιστον για τα δικά του δεδομένα. Στην Ελλάδα για κραυγαλέες κλοπές δεν έχει ακουστεί καμιά συγνώμη. Θράσος, ψέμα και καμιά φορά κάποιο κλαψούρισμα. Αυτή είναι η πολιτική των λίγων κλεπτοκρατών που οδηγήθηκαν στη φυλακή. Σήμερα βέβαια είμαστε σε κατάσταση γενικότερης και, ειδικότερα, ηθικής διάλυσης. Υπήρξαν όμως σ΄ αυτόν τον τόπο μεγαλειώδεις συμπεριφορές σεβασμού των νόμων και αυτοτιμωρίας. Ο Σωκράτης έβαλε τους νόμους πάνω απ΄ την ίδια τη ζωή του. Ο Περικλής γονάτισε και ζήτησε συγνώμη κλαίγοντας μπροστά στην Εκκλησία του Δήμου για παράνομη πράξη στην οποία υπέπεσε .

Ο Ελληνισμός έχει μακρά παράδοση στο θέμα της προσωπικής αξιοπρέπειας και ευθύνης. Απέναντι στην παράδοση αυτή το περιστατικό του Χέννες γίνεται πιο φυσιολογικό, πιο αναμενόμενο.

Η δυτικόφρονη (παπική και ιδιαίτερα λουθηρανική) ηθική όμως, που κάποια παραλλαγή της είναι πίσω απ΄ τη συμπεριφορά του Χέννες εκτός απ΄ την αυτοτιμωρία προτάσσει και την τιμωρία. Τη σκληρή, την αυστηρή τιμωρία. Έχει κηρύξει τη σκληρότητα και την έχει πραγματώσει σε απίστευτο βαθμό, στις φωτιές του Μεσαίωνα, στα Άουσβιτς, στους εξανδραποδισμούς των αυτοχθόνων της Λατινική Αμερικής. Τέτοια εγκλήματα μπορούμε να είμαστε περήφανοι, ο Ελληνισμός δεν διέπραξε. Ούτε όταν ήταν στην κορυφή της δόξας του. Ούτε και όταν το μήνυμα του το θόλωσε και το αλλοίωσε η θρησκεία (Βυζάντιο). Πάντα, κάτι επέζησε. Τα εγκλήματα του διέπραξε (Βουλγαροκτόνος, κ.λπ) ήταν άλλης κλίμακας. Ο ανατολικός κόσμος διατήρησε πάντα ηθικό πλεονέκτημα.

Ο Ελληνισμός αρθρώνεται γύρω από άλλες κεντρικές αξίες. Γύρω από τη “σχετικότητα” όχι την “απολυτότητα”. Ο Όμηρος, στο κορυφαίο επικό ποίημα όλων των εποχών καταφέρνει και βρίσκει πολύ χώρο, κάποιοι λένε ότι είναι οι κορυφαίες του σελίδες, για να μιλήσει για το παράλογο του πολέμου. Δοξάζει μετά τον αντίπαλο, τον Έκτορα. Η σκηνή του αποχαιρετισμού της Ανδρομάχης είναι απ΄ τις πιο μεγαλειώδεις της ανθρώπινης τέχνης.

Φιλοσοφικά κήρυξε το “Μέτρον Άριστον”. Και μόνο στην αρετή ο Αριστοτέλης απαγόρευσε το Μέτρο και κάλεσε για το απόλυτο.

Η σχετικότητα είναι σύμφυτη με την ανθρώπινη φύση. Μόνο έτσι θα αποφύγει κανείς τη μελαγχολία που φέρνει η εικόνα του πολέμαρχου Θεμιστοκλή, όταν καταφεύγει στην αυλή των Περσών. Ή του Περικλή όταν κατατρύχεται απ΄ την παιδιάστικη μανία και την ξεροκεφαλιά του του να διαλύσει τη Σπάρτη και ανοίγει το δρόμο στην καταστροφή του αρχαίου κόσμου. Η του Αλέξανδρου όταν σκοτώνει τον Κλείτο. Η σχετικότητα διαπερνάει τον αρχαίο κόσμο. Οι ίδιοι τους οι Θεοί έχουν κάτι το διφορούμενο, κάτι το ανθρώπινο, κάτι το ατελές.

Όπως και τα πολιτεύματα, έτσι και οι αξίες εκφυλίζονται, προς τη μια και προς την άλλη. Η σχετικότητα σήμερα, σε εποχή βαθιάς παρακμής, συνοψίζεται βέβαια σε διάφορα ωχαδερφιστικά του τύπου “δε βαριέσαι, όλοι ίδιοι είναι”.

Μόνο στο περιτύλιγμα όμως. Βαθύτερα, στις λίγες εκείνες στιγμές ανάτασης, σε υποσυνείδητες συμπεριφορές, που δεν τις έχει μολύνει ο σπόρος της παρακμής η πραγματική σχετικότητα, η μετριοπάθεια και όλο το αξιακό σύστημα που πάει μαζί της ζει και βασιλεύει.

Η επιείκεια έχει για μας τους Έλληνες έχει περισσότερη σημασία απ΄ την αυστηρότητα. Οι φίλοι μας είναι πιο ψηλά απ΄ τους επαγγελματικούς μας συνεργάτες. Το μέτρο είναι πάνω απ΄ το απόλυτο. Το φιλότιμο δε θα υπήρχε ως έννοια στα λεξικά του ανθρώπου αν η σκληρότητα μπορούσε, στα μέρη μας, να πιάσει τόπο και να φέρει αποτέλεσμα.

Η λουθηρανική ηθική έδωσε ανάσα στο δυτικό κόσμο αλλά δεν έχει ελπίδα στη δική μας περιοχή. Γιατί εδώ υπάρχουν άλλες αναφορές, πολύ πιο κοντά στην ουσία των πραγμάτων από αυτές που πρότεινε ο Γιαχβέ. Κι αυτό το μεγαλειώδες μήνυμα της σχετικότητας και του μέτρου ας μην το θολώνει μια ιστορική στιγμή παρακμής που ζούμε σήμερα και που κάνει το παράδειγμα του Χέννες να φαντάζει τόσο μακρινό.

Μ΄ αυτό το μήνυμα θα βγούμε απ΄ την παρακμή.

Με το “Μηδέν Άγαν”.

16/3/14

Χωρίς νέους τίποτα, ποτέ δεν άλλαξε

Το κίνημα στο Γουδί έγινε από νέους ανθρώπους, το Πολυτεχνείο από νέους ανθρώπους, η διαλυμένη Σοβιετία πέρασε στα χέρια νέων ανθρώπων, πρωθυπουργοί και υπουργοί ήταν τριαντάρηδες και οι 50+ μπήκαν στο ψυγείο ως αντιδραστικοί και ιστορικά απαξιωμένοι.

Σήμερα, στην Ελλάδα οι νέοι άνθρωποι σιωπούν. Τη στιγμή που οι παλιότεροι συνεχίζουν την αθλιότητα να μετακινούν το χρέος όσο πιο μακρυά μπορούν.

Δεν είναι βέβαιο ποιος απ΄ τους πολλούς υποψήφιους θα διεμβολίσει τη δική μας σοβιετία. Βέβαιο είναι ότι όσο οι νέοι μεταναστεύουν, σιωπούν και δεν είναι στο προσκήνιο αυτό δεν πρόκειται να γίνει. Προς δόξα και συντήρηση των σαμαροβενιζέλων.