18/4/07

Η παγκοσμιοποίηση και ο ...20ος αιώνας

Στις αρχές του 20ου αιώνα η σοσιαλιστική αριστερά χωρίστηκε στα δύο. Η μια «γραμμή» ακολούθησε μια διαλλακτική αντίληψη, που αναγνώρισε στην πράξη το οικονομικό πλεονέκτημα του καπιταλιστικού τρόπου παραγωγής και που είδε το σοσιαλισμό απλά ως απόπειρα μιας πιο δίκαιας κατανομής τού, καπιταλιστικά παραγόμενου, προϊόντος καθώς και ως ανάγκη για ένα ισχυρό κοινωνικό κράτος. Τυπικός εκφραστής αυτής της μετριοπαθούς αντίληψης, ήταν ο ρεβιζιονιστής (του μαρξισμού) Eduard Bernstein, ο οποίος ήταν ο βασικός εμπνευστής της γερμανικής σοσιαδημοκρατίας αλλά και πολλών σκανδιναβών σοσιαλιστών. Ο Bernstein απεμπόλησε από πολύ νωρίς τις αντιλήψεις του Karl Marx περί δικτατορίας του προλεταριάτου, και προκάλεσε βέβαια την μήνι και την οργή των καθαρόαιμων μαρξιστών της εποχής, συμπεριλαμβανομένου και του Lenin.

Σήμερα η ιστορία έχει κρίνει τελεσίδικα ότι ο Bernstein δικαιώθηκε κατά κράτος, αντίθετα με τους οπαδούς της δικτατορίας του προλεταριάτου που κατάληξε δικτατορία του κόμματος και απόλυτη εξαθλίωση του προλεταριάτου και πολλών, πολλών άλλων.

Και κάτι ακόμη. Τολμώ την πρόβλεψη ότι αν η γραμμή του Bernstein είχε κυριαρχήσει στο σοσιαλιστικό στρατόπεδο πιθανά η έννοια του σσιαλισμού να μην ήταν τόσο κακόηχη όπως είναι σήμερα. Η υπόθεση της κοινωνικής δικαιοσύνης μπορεί να ήταν πιο προωθημένη απ΄ ότι είναι σήμερα. Μπορεί να μην είχαμε τις κοινωνικές αθλιότητες της σημερινής Ρωσίας και λοιπής ανατολικής ευρώπης, όπου η κοινωνική πυραμίδα είναι τρισχειρότερη και απ΄ αυτή της Λατινικής Αμερικής. Και μπορεί η Ευρώπη να είχε μια σοβαρή κοινωνική αντίληψη και αυτοπεποίθηση να αντιπαραθέσει στη μονοκρατορία της Αμερικής. Αντί να φιλάει το χέρι του Κλίντον, όπως έκανε ο Βούλγαρος πρωθυπουργός όταν τον επισκέφθηκε στη Σόφια (και η Βουλγαρία Ευρώπη είναι, και με τη βούλα πια). Και μπορεί, αν το άκουσμα της δικτατορίας του προλεταριάτου δεν έφερνε εμετό, να ξέραμε ως Ευρωπαίοι πολύ περισσότερα για τα έργα του Μάρξ και τις πολύ σημαντικές θεωρίες του για την υπεραξία.

Προς τι η ιστορική υπενθύμιση όμως;

Σήμερα λοιπόν, έναν αιώνα μετά, παίζεται πιστεύω μια πολύ ανάλογη, με την παραπάνω, ιστορία, υπό το φως της παγκοσμιοποίησης, αυτή τη φορά. Και πάλι υπάρχουν δυο γραμμές ευρύτερα μέσα στην κοινωνία (δε λέω αριστερά γιατί τέτοιο πράγμα δε νομίζω ότι υπάρχει πια). Οι ακραίοι, στα βήματα του Lenin και του Stalin που καταδικάζουν συλλήβδην την παγκοσμιοποίηση, ως επίθεση του ιμπεριαλιασμού κατά των λαών και τα λοιπά και τα λοιπά. Η αντίληψη αυτή δε βλέπει φυσικά ότι η παγκοσμιοποίηση έδωσε ελπίδα και φαϊ σε εκατομμύρια για να μην πω δισεκατομμύρια Κινέζους, Ινδούς, Ταιλανδούς ακόμη και Βιετναμέζους πρόσφατα. Και η αντίσταση στην παγκοσμιοποίηση κρατάει στα μαύρα σκοτάδια τους Άραβες, τους Πέρσες, τη μαύρη Αφρική και διάφορους άλλους εδώ κι εκεί.

Φυσικά υπάρχουν και αρνητικά στην παγκοσμιοποίηση. Όλοι τα βλέπουμε, δε χρειάζεται καμιά εξυπνάδα ούτε καμιά υπεράνθρωπη ηθική ικανότητα για να τα παραδεχθούμε. Αυτό όμως που χρειάζεται είναι να επικρατήσει ο ρεαλισμός, η ορθοφροσύνη και το μεγαλειώδες «μέτρο», που εφηύραν οι Αρχαίοι ως συνισταμένη όλων των αξιών.

Διότι αν η ιστορία επαναληφθεί και δεν τραβήξουμε μια διαχωριστική γραμμή αντίστοιχη μ΄ αυτή που τράβηξε ο Bernstein πριν 80- 90 χρόνια και δεν βροντοφωνάξουμε το προφανές,- ότι οικονομικά δηλαδή η παγκοσμιοποίηση είναι μονόδρομος- αλλά κοινωνικά πρέπει να υπάρξουν μέτρα και ρυθμίσεις υπέρ των αδυνάτων, υπέρ των χαμένων αυτής της υπόθεσης, και αν τραβήξουμε ρηξικέλευθα και "αγωνιστικά", ο 20ος αιώνας μπορεί να επαναληφθεί. Και όταν η αταλάντευτη γραμμή τελικά καταρρεύσει να μείνει πίσω το αντίστοιχο των παιδιών του Τσαουσέσκου στα λασποχαντάκια και τους βόθρους του Βουκουρεστίου...

Ακόμη και τα κομμουνιστικά γερόντια που κυβερνούν την Κίνα τάχουν καταλάβει αυτά. Αλλά στην Ευρώπη φαίνεται ότι το να φωνάζει κανείς "αγωνιστικά" κατά της παγκοσμιοποίησης και κατά των πάντων παραμένει δημοφιλής πρακτική.